اعتبار مدل دیسک

در نوشته های قبلی در مورد مدل (و چنانکه معروف است، تست یا آزمون) دیسک (DISC) نوشته ام. در مورد اجزای آن هم اشاره ای کرده ام. این نوشته هم به موضوع دیگری در همین خصوص مرتبط است.

همانطور که میدانید، مدلهایی که به هر منظور استفاده میشوند، اجزائی دارند. به طور کلی و به زبان ساده این اجزا را میتوان چنین برشمرد:

• مبانی نظری مدل
• شاخصه هایی که اندازه گیری میشوند و بر اساس آنها تفسیرها انجام میشود
• آزمونی که شاخصه های مدل را اندازه گیری میکند
• تفسیرهایی که بر اساس شاخصهای اندازه گیری شده، ویژگیهای نمونه مورد مطالعه را پیش بینی میکنند.

به طور طبیعی مجموعه منسجم فوق است که یک مدل را معرفی میکند و سازمانهای مرجع بر اساس این موارد، مدل را ارزیابی و اعتبار سنجی میکنند. از نگاه دیگر، با تغییر در هر یک از این اجزا، ممکن است مدل جدیدی ساخته شود، اما این مدل جدید، دیگر آن مدل اصلی نیست. نمیتواند بر اعتبار مدل اصلی تکیه کند و نباید خود را منشعب و هم اعتبار با آن معرفی کند.

چه بسا مدل جدید بهتر از مدل قبلی باشد، اما این را باید سنجید و آزمود و برای مدل جدید مبانی جدیدی ایجاد نمود، اطلاعات آن را در دسترس قرار داد تا مورد ارزیابی قرار گیرد.

بگذارید یک مثال بزنم.

حتماً در محصولات تجاری دیده اید که یک محصول با نامی بسیار شبیه به نام یک محصول معتبر تولید میشود. مثل تصویری که در همین نوشته آمده است. در بسیاری موارد سازندگان این محصول قصد ندارند که خریدار را با اشتباه در خواندن نام، گول بزنند، بلکه بیشتر میل دارند که مغز خریدار را به سوی آن نام معتبر هدایت کنند و تداعی کنند که این محصول هم مثل همان است، که البته نیست.

امروزه در جهان، بر اساس مدلی که پروفسور مارستون معرفی نمود (که قبلاً هم در مورد آن نوشته ام)، بیش از 70 تفسیر و قرائت مختلف هست. این قرائتهای مختلف، تفسیرهای مختلفی ارائه میدهند، به شیوه های مختلفی آزمون را انجام میدهند، اما آنها که خود را تابع نظریه اولیه مارستون میدانند، همه به آن وفادار مانده اند. برداشت های متفاوت خود را به درستی در بخش خروجی متمرکز کرده اند، نه در ابعاد مدل و نه در مبانی نظری. هر کدام هم پشتوانه های عملی خود را گردآوری کرده اند و بسته به غنای نتایجی که ارائه میدهند، سهمی از بازار را در اختیار گرفته اند.

من تقریباً تمام این 70 قرائت را دیده ام و اندکی در مورد آنها مطالعه کرده ام. دیده ام که یکی ابعاد مدل (همان D و I و S و C) را با رنگ مشخص میکند، یکی به هر شاخصه یک حیوان را نسبت میدهد و خلاصه هر یک سلیقه خود را در معرفی مدل به کار میبرند، اما ندیده ام مبانی را تغییر دهند و باز هم بگویند که ما تابع مدل مارستون هستیم.

لازم است تاکید کنم که متفاوت بودن از مارستون دلیل بر ضعف و کاستی نیست، اما به قول معروف : یا چنان باش که مینمائی یا چنان بنما که هستی!

حالا چرا گروهی ممکن است نخواهند از مارستون جدا شوند؟ واضح است. اگر شما خود را وابسته به مارستون معرفی کنید، دیگر لازم نیست برای تئوری و مدل جدید خودتان کار نظری عمده ای انجام دهید، میگوئید همان راه مارستون را میروم که سالهاست امتحان خود را پس داده است. اما اگر اعلام کنید که من یک مدل جدید ساخته ام که با مارستون ارتباط دارد اما تفاوت هم دارد، باید مقادیر زیادی هزینه کنید تا اثبات کنید که مدل شما شرایط یک مدل علمی و قابل اتکا را دارد.

پس بهترین راه چیست؟ هر جا لازم است، پیرو تئوری اولیه باشیم (که هزینه نکنیم)، هر جا هم مصلحت نیست، یک مدل جدید و پیشرفته تر باشیم (که راحت تر بفروشیم).

دوستان عزیز، پیشنهادم این است که در مواجهه با این موارد، که در سراسر جهان هم رخ میدهد، بد نیست در مورد مبانی علمی و نظری موضوع اطلاعات بخواهیم. اینکه این محصول گواهی دارد، یا اینکه من به شما گواهینامه میدهم، یا اینکه این محصول این خاصیت را دارد، واقعاً باید مستند باشد تا بدانیم واقعاً بر اساس چه تحقیقی، و چه سابقه ای میخواهیم سازمان خود را و همکارانمان را بسنجیم.

سربلند باشید