موانع رشد سازمانها

به دفعات مطالبی میخوانیم که چرا فلان سازمان فلان کار را که به وضوح بر ارتقای آن اثر دارد، انجام نمیدهد؟ شاهد مثالهم از بزرگان داخلی و خارجی آورده شده که این کار به نفع است. اما به نظرم گفته نشده که این کار به نفع کیست؟ و ما از دید چه کسی نگاه میکنیم؟

از جمله این نوشته های دلسوزانه و در عین حال موشکافانه، را در وبلاگ سازمانی همینا خواندم.

من هم که سالها در این مسائل حساس بودم و زجر میکشیدم،‌ عاقبت برای خودم تحلیلی یافتم که وقتی بود که نخستیم ماشینم را از ایران خودرو خریدم. آن هم داستان جالبی بود…یادش به  خیر…

شما هم حتما از این موارد دیده و چنین پرسشهائی از خود پرسیده اید. شاید شما هم تحلیل من را بپسندید.

به دفعات مطالبی میخوانیم که چرا فلان سازمان فلان کار را که به وضوح بر
ارتقای آن اثر دارد، انجام نمیدهد؟ شاهد مثالهم از بزرگان داخلی و خارجی
آورده شده که این کار به نفع است. اما به نظرم گفته نشده که این کار به نفع
کیست؟ و ما از دید چه کسی نگاه میکنیم؟

از جمله این نوشته های دلسوزانه و در عین حال موشکافانه، را در وبلاگ سازمانی همینا خواندم.

من
هم که سالها در این مسائل حساس بودم و زجر میکشیدم،‌ عاقبت برای خودم
تحلیلی یافتم که وقتی بود که نخستیم ماشینم را از ایران خودرو خریدم. آن هم
داستان جالبی بود…یادش به  خیر…

شما هم حتما از این موارد دیده و چنین پرسشهائی از خود پرسیده اید. شاید شما هم تحلیل من را بپسندید.

اولاً یادمان باشد که نشنیده ام که عمر سازمانی در ایران از عمر موسسان آن
بیشتر شده باشد. این را تقریباً همه قبول داریم. اما کارآفرینان و موسسان
سازمانهای ایرانی،‌به دنبال چه هستند؟

به نظر من توسعه یکی از اهداف کلیدی کارآفرینان ایرانی است،
اما تا جائی که کنترل سازمان از دست آنها خارج نشود. اینکه شما هر روز صبح
به سر کار خود بروید و از نزدیک و با دلسوزی روند کارها را بررسی و بر آنها
نظارت کنید،‌در سیستم کاری ما، یک ارزش است.

این افراد باهوش و زیرک، که از نظر استعداد به نظرم در حد مستعد ترین کارآفرینان جهان هستند، عمدتاً (نه همیشه) با سختی و زحمات خود،‌رشدی بسیار بزرگ را تجربه کرده اند، بسیار میخوانیم که صاحبان شرکتهای بزرگ ایرانی (مثل خیلی از همکاران فرامرزی خود) از سطح کارگری شروع کرده اند و با لیاقت و پشتکار، خود را به اینجا رسانده اند. اما یک فرق اساسی بین آنها و همکاران خارجی آنها هست. آن هم منحنی توسعه و رشد است.

متاسفانه بسیاری از کارآفرینان ایرانی بسیار زود احساس میکنند که نباید اجازه دهند سازمان بزرگتر شود، در حالیکه خارجی ها، اصلاً برای توسعه مرز قائل نیستند.

موسسین شرکتها،‌به حد ارضا میرسند. آنها فکر میکنند که به روزی 100 تومان راضی بوده اند، و حالا چند ده برابر آن را دارند. مشتری هم که الحمدلله هست،‌دیگر چرا دردسر خود را اضافه کنند؟ بدتر از آن، چرا به فکر توسعه بازار، رقابتی تر شدن، و … بیفتند؟

راستش به نظرم خیلی هم بد نمیگویند. آنها آنچه دارند را با آنچه داشته اند مقایسه میکنند و به آنچه میتوانستند باشند، اصلاً فکر نمیکنند.

نمونه های این مسئله را زیاد میبینید:

سازمانی که با وجود انبوه مشتری،‌برخورداری از نیروهای فنی عالی و آزموده،‌مدیران خوش فکر و امکانات مالی خوب، هنوز مانند 15 سال پیش تولید میکند و میفروشد. درست به همان روش.

این واقعاً چه اشکالی دارد؟

در این روش، فرد پتانسیلهای زیادی را از بین میبرد. او با ممانعت از رشد سازمان، به نابودی آن کمک میکند. به نظر من این یک اصل غیر قابل تغییر است که سازمانی که رشد نکند، میمیرد. چرا؟

اول باید تعریف درستی از مرگ سازمان داشت. به نظر من سازمانی که کارکنان بی انگیزه داشته باشد، سازمانی که در فکر محصول جدیدی نباشد، سازمانی که به فکر آینده دور دست کارکنان خود نباشد و شاید ترجیح دهد و کمک کند که کارکنانش یک به یک ترکش کنند، این یک سازمان مرده است.

سازمان وقتی به فکر توسعه نیست، به کارکنانش پیام میدهد که من همینم که هستم. کارکنان هم به دودسته هستند. آنها که کار میکنند و آنها که تماشا میکنند. آنها که کار میکنند و باهوش هستند،‌میدانند که با این وضع باید به فکر آتیه خود باشند، چون سازمان به فکر آتیه آنها نیست. این سازمان نمیتواند در مقابل رقبایی که در راهند، اعم از چینی و داخلی، دوام بیاورد و ممکن است روزی من را از خود،‌با کمال احترام و ادب،‌ براند.

این همکار قدیمی سازمان،‌او که سازمان را ساخته یا در ساختن آن سهیم بوده، چه میکند؟ به فکر کار جدید و سازمان جدید میرود و مدیر سازمان هم دل خوش دارد که خودش میتواند کار او را انجام دهد. نهایتاً او میماند و کارکنانی که بیشتر تماشاگرندو احتمالاً حرف گوش کن.

روزگار میگذرد. فناوری نو میآید، جوانهای پر شور و خوش فکر تر،‌نسلها عوض میشوند و سازمان ما تعدادی تماشاگر دارد و مدیری که دیگر خیلی هم علاقمند نیست هر روز صبح بیاید و بر کار از نزدیک نظاره کند. او دیگر تمایلی به ریسک هم ندارد.

او به قیمت اینکه 100 درصد از سازمانی به بزرگی 100 واحد را داشته باشد، داشتن 30 یا 40 درصد از سازمانی که بزرگی 1000 واحد را داشته باشد، از دست داده است. سازمان چاره ای ندارد تا با موسس اولیه خود بازنشسته شود.

به نظرم این قضیه یک مسئله چند عاملی است،‌ که من به زحمت توانسته باشم گوشه ای از یک عامل آن را دیده باشم.

مثلاً فزونی تقاضا بر جمع عرضه ها به بازار هم مهم است. وقتی که شما و تمام رقبایتان به اندازه 20% نیاز بازار تولید میکنید،‌چه نیازی هست که بهتر شوید؟ تبلیغ کنید؟ برند سازی کنید؟ و …

این یک اشکال ملی دیگر هم دارد. تجربه های سازمانی ما جمع نمیشوند. بارها و بارها، در سطح ملی و نه سازمانی،‌از اول شروع کرده ایم. هر سازمان تازه، یک بار هزینه کرده تا تجربه های سازمان قبلی را دوباره بیازماید. این یعنی اتلاف منابع ملی و یعنی اتلاف عمر بهترینهای یک کشور، که کارآفرینی میکنند.

البته این نظرات من بود، شاید شما طور دیگر فکر کنید. امیدوارم فکرهایتان را در میان بگذارید.

من امیدوارم دیدگاه ما به توسعه و ماندن و رشد، تغییر کند.

سربلند باشید